Hususlar

MESLEKİ REHBERLİKTE GÖZ ÖÜNÜDE TUTULMASI GEREKEN HUSUSLAR

Parsons’un bir meslek seçimi adlı kitabında açıkladığı ilke ve yöntemlere dayanan özellik-faktör yaklaşımı mesleki rehberlik hizmetlerinde halen güncelliğini koruyan bir yaklaşımdır.bu yaklaşım,mesleki rehberliği, bireylere onların ilgi, yetenek vb. özellikleri ile mesleklerin gerekleri arasındaki uyumun bir fonksiyonu olarak ele alıyordu.bu kurama göre mesleki rehberlik hizmetleri üç aşamada gerçekleşmektedir.

1.Basamak: öğrenciyi tanıma

Bir bütün olarak psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinde öğrencileri tanıma çalışmalarının en belirgin amacı onların kendilerini daha iyi tanımalarına yardımcı olmaktır.mesleki rehberlik hizmetlerinde de bireyin kişisel, sosyal ve psikolojik gibi bir takım faktörlerin bilinmesi, bu hizmetlerin sağlıklı bir şekilde yapılmasına temel teşkil eder. Mesleki rehberlik çalışmalarında öğrenciler hakkında ayrıntılı bilgi toplanması büyük önem arz etmektedir.

1.Bireyin fiziki özellikleri

· Cinsiyet, boy, yaş, ağırlık

· Bedensel özellikleri, özür durumu

· Sağlık durumu

· Gelişim özellikleri

· Görünüş, ses tonu

2.Bireyin kişilik özellikleri

· Zeka düzeyi

· Özel yetenekleri

· İlgileri, değer yargıları

· Mesleki değer yargılar

· İhtiyaçları, motivasyonu, amaçları

· İletişim becerileri

3. Akademik Özellikler

· Okuldaki genel başarı derecesi, başarılı ve başarısız olduğu dersler

· Boş zaman hobileri

· Okuldaki kol faaliyetleri, sosyal ve kültürel etkinliklere katılma durumu

· Çalışma tarzı, alışkanlıkları, iş tecrübesi

4. Sosyolojik Özellikleri

· Ailenin sosyoekonomik durumu

· İkamet edilen yer

· Ailenin ihtiyacı

· İşi etkilemesi mümkün yaşantı ve tecrübeler

2. BASAMAK: MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Mesleki rehberlikte mesleklerin incelenmesi, meslekler hakkında bilgilerin öğrencilere verilmesi oldukça kapsamlı ve birtakım tekniklerin kullanılmasını gerektiren sürekli bir iştir. Çünkü birey kendini ne kadar iyi tanırsa tanısın meslekler hakkında doğru ve yeterli bir bilgiye sahip değilse uygun bir meslek seçimi yapamaz. Girilebilecek mesleklerin çok sayıda olması mesleklerin incelenmesinde önemli güçlükler getirmektedir. Yine meslek sayısının fazla olması nedeniyle mesleklerin gerektirdiği yetenek ve kişilik özelliklerinin neler olduğu da açıkça bilinmemektedir.

Meslekler hakkında bilgi toplanırken şu özelliklere dikkat edilmelidir.

ü Mesleğin esasını oluşturan işin özellikleri nelerdir?

ü Çalışma ortamı ve koşulları

ü Çalışanda aranan bireysel özellikler

ü Mesleğe giriş nasıl olmaktadır?

ü Meslekte ilerleme ve kazanç durumu

ü Meslekte personel ihtiyacı nasıldır?

Meslekler hakkında elde edilecek bilgiler bireyin ve mesleğin özelliğine göre değişiklik gösterebilecektir. Bu nedenle yukarıda verilen mesleki bilgi toplanırken dikkat edilmesi gereken özellikler, gerektiğinde daraltılıp genişletilebilir. Aşağıda meslekler hakkında bilgilerin nerelerden ve nasıl toplanacağına ilişkin açıklamalara yer verileceklerdir.

ü Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması

ü İş yerlerine yönelik incelemeler yapma

ü Meslek elemanları ile görüşme ya da konferanslar

ü İş tecrübesi olan kişilerden yararlanma

ü Öğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye yönlendirme

ü Seminerler

ü İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma

ü Bilgisayar ve internet üzerinden meslekler hakkında bilgi toplama

3.BASAMAK: BİREYİN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel özellikleri ile mesleklerin gerektirdiği özellikler arasında ilişki kurularak, bireylerin uygun mesleki kararlar vermelerine yardımcı olmak gelmektedir. Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alınarak, her zaman için bireye bırakılmalıdır. Meslek seçimi ve gelişimi zaman içinde oluşan bir süreçtir. Bireyin değişen kişilik özellikleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler, bireyle meslek arasında bağ kurmayı her zaman güçleştirmektedir. Bu nedenle özellikle eğitim öğretim kurumları içerisinde bir seçim yapma aşamasında ki bireyler için mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak uygulanmalıdır. (Bakırcıoğlu, 1994, 72-82).

MESLEKİ REHBERLİK VE YÖNELTME

Mesleki rehberlik ve yöneltme hizmetlerinin gelişimi incelendiğinde, yöneltme hizmetlerinin, iş dünyası ve serbest piyasa içinde yetişkin bireyler düzeyinde işe uygun kişilerin belirlenmesi ihtiyacından doğduğu ve okul dışında geliştiği görülmektedir. Ancak daha sonraları eğitim öğretim kurumları içerisinde mesleki rehberlik uygulamaları ve yönlendirme hizmetleri yaygın olarak verilmeye başlanmıştır. Bu nedenle yöneltme, bireyin eğitim alanı ya da mesleğe yönelmesine yardım etme anlamında kullanılmalıdır.

Gerek milli eğitim temel kanununda, gerekse milli eğitim şuralarında öğrencilerin ilgi, eğitim ve yetenekleri doğrultusunda ve ülkenin ihtiyaç ve koşulları dikkate alınarak üst öğrenime, iş ve meslek alanlarına yönlendirilmeleri rehberlik hizmetlerinden beklenen en önemli işlevlerinden olmuştur.

Aşağıda eğitim öğretim kurumları içerisinde yapılacak yönlendirme hizmetlerinde dikkate alınması gereken özellikler hakkında bilgi verilmiştir.

1. Öğrencinin yetenek ve başarı durumu

ü Öğrencinin farklı yıllarda elde ettiği akademik ortalama

ü En son yöneltmenin yapıldığı ya da bir önceki yıla ilişkin genel başarı ortalaması

ü Çeşitli derslerden elde edilen başarı ortalaması

ü Öğrencilerin yıllara göre farklı başarı durumu

ü Başarılı ya da başarısız olduğu dersler

ü Sınıf geçme ve kalma durumu

ü Öğrencinin öz geçmişi, iş meslek tecrübeleri

ü Sınıf öğretmenleri ve diğer öğretmenlerin görüşleri

2.Öğrencinin genel sağlık ve enerji düzeyi, beden yapısı, fiziki engelleri, güdüleri, değerleri, duygusal özellikleri, benlik tasarımı, geleceğe yönelik plan ve beklentiler.

3.Öğrencinin ilgilendiği konular

ü Boş zaman etkinliklerinde tercih ettiği konular

ü Uygulanacak olan ilgi testinin sonuçları

ü Öğretmenlerin ve ailenin öğrencinin ilgi alanları hakkındaki görüşleri

4.Öğrencinin özellikleri ile mesleğin ya da gidilecek eğitim programının özellikleri

ü Öğrencinin program, kol ve şube tercihi

ü Öğrencinin geleceğe yönelik yaşam planı ve beklentileri

ü İş ve mesleklerin niteliği ve geleceği

ü Seçilen eğitim programı sonunda girilebilecek iş ve eğitim programları

ü Seçilen eğitim programının parasal özellikleri, bursluluk ve yatılılık imkanları

ü Seçilecek mesleğin şu an ki ve gelecekteki olabilecek durumu nedir?

KAYNAKÇA

1-Özoğlu, Prof.Dr.Süleyman Çetin, Eğitimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma, Anı Yayıncılık, Ankara, 1997

2-Kepçeoğlu, Prof.Dr.Muharrem, Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Anı Yayıncılık, Ankara, 1994

3-Bakırcıoğlu, Rasim, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, Turhan Kitabevi, Ankara, 1994

4-Kaya, Alim, Psikolojik Danışma Ve Rehberlik, Anı Yayıncılık, Ankara, 2004