Karar Verme Sureci

KARAR VERME SÜRECİ ve MESLEK SEÇİMİ

Bu başlık altında kara verme sürecine ilişkin kuramsal açıklamalar ile meslek seçimini bir karar verme süreci olarak görüp geliştirilen yaklaşımlar özetlenmiştir.

Karar verme sürecine ilişkin kuramsal açıklamalar

Birey doğumundan ölümüne kadar geçen süre içinde sürekli olarak kara vermesini gerektiren problem durumlarıyla karşılaşmaktadır. Bu bağlamda karar verme gelişimsel bir olgu olarak ele alınmaktadır. Verilen kararların niteliği ve niceliği bireyin içinde bulunduğu gelişim dönemine ve karar verilmesini gerektiren durumun özelliklerine göre değişmektedir. Mesleki kara verme süreci yoğun bir çaba gerektirmektedir. Bireyler daha çok araştırma yapmaları ve daha çok çalışmaları gereken bir düşünce yapısına girmeleri için yönlendirilmelidir.

İnsan gelişiminin her döneminde var olan karar verme özellikle ergenlik döneminde önemli bir etkinlik olarak değerlendirilmektedir. Uygun ve sağlıklı kararlar verebilme sağlıklı bir ergenin en önemli özeliklerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Ergenlik döneminde verilen kararlar bireyin sağlığı mesleği psikolojik uyumu ve sosyal kabulü üzerinde yaşamı boyunca etkili olacak doğurgulara sahiptir. Ergenlik döneminde alınan kararlar yaşamı şekillendirmede genişletmekte ve hatta sınırlandırabilmektedir.14-15 yaşlarındaki gençler problem durumlarına alternatif çözümler oluşturma ve sorunlarını soyut olarak inceleyebilme yeteneğine sahip olmaktadırlar. Karar analizi yönteminin aşamaları şu şekilde oluşmaktadır.

1- Problemi yapılandırma

2- Olası seçenekleri değerlendirme

3- Belirsizlikleri saptama

4- Seçenekleri değerlendirme

5- Duyarlılık analizi

6- Ek bilgi toplama

7- Seçim

Karar verme sürecinin aşamaları

Mesleki karar verme sürecinde önemli ölçüde bilişsel süreçler etkili olmaktadır. Kişinin önüne çıkan seçeneklerden birine yönelmesinde bilişsel süreçler karşımıza çıkmaktadır.

Bu süreç seçenekler hakında ayrıntılı bilgi edinilmesini edinilen bilgilerin sınıflandırılmasını kişi için önem sırasına konulması her birinin istekleri karşılama olasılığı yönünde irdelenmesi gibi işlemleri gerektirmektedir. Karar verme süreci ile ilgili dokuz yapı tanımlanmıştır.

1-SEÇİM: Karar verme yeterliliği için bir ön koşuldur. Kararın kontrolü içsel denetim ve kendine saygıyla ilgilidir.

2-ANLAMA: Bilişsel süreç olarak karar verme etkinliğini anlamaya işaret etmektedir.

3-YARATICI PROBLEM ÇÖZME: Problemin tanımlanmasını seçilecek alternatiflerin ortaya çıkarılmasını yeni alternatifleri üretmek için seçim alternatiflerinin yaratıcı bileşimi ve amaçlarına ulaşmak için gereken adımların kavranmasını içermektedir.

4-UZLAŞMA: Aileye veya arkadaşlarla bir uzlaşmazlıkta kabul edilebilir bir çözümde anlaşmaktır.

5-SONUCU DEĞERLENDİRME: Kendisi ve diğerleri için seçilen eylemlerin sonuçları hakkında düşünme kabiliyetidir.

6-DOĞRU SEÇİM: Bilgini etkili ve mantıklı olarak elde edilmesi için ön koşuldur.

7-GÜVENİRLİK: Alternatiflerin seçiminde bilginin güvenirliğini değerlendirme yeteneğidir.

8-KARARLILIK: Yetenekli karar veren kişiden seçimlerde istikrarsızlık göstermesi beklenir. Ergenler sosyal baskı veya duygu durumlarındaki hızlı değişiklik yüzünden önceliklerinde bir istikrarsızlık gözlenir.

9-BAĞLANMA: Kararın bağlayıcılığı ile ilgilidir. Yaş ilerledikçe de karar verme durumlarında yüksek bir yeterlik görülmektedir.

Karar verme evresinin amacı erişilir çözüm olasılıklarını değerlendirmek ve uygulama için en etkili seçeneğe yönelmektir. Etkili olan çözümler sorunu ortadan kaldırmaya yönelik olan ve olumlu sonuçları arttırarak olumsuzlukları en aza indiren çözümler olarak ele alınmaktadır.

Littrel’e göre karar verme süreci yedi basamaktan oluşmaktadır.

1-Problemin tanımı

2-Amaçlar oluşturma

3-Kaynakların belirlenmesi

4-Alternatiflerin göz önünde bulundurulması

5-Karar verme

6-Kararın uygulamaya konulması

7-Sonuçların değerlendirilmesi

Littrel açıklamış olduğu bu karar verme basamaklarının eğitsel bir program seçimi ve meslek seçiminde iyi bir şekilde uygulandığına bireyler vermiş oldukları karardan daha çok memnun olacaklar ve karalarında daha az değişiklik yapma ihtiyacı duyacaklardır.

Bilgi İşleme Yaklaşımına Göre Mesleki Karar Verme

Bilgi işleme yaklaşımının anahtar kavramları şunlardır:

a) Problem

b) Problem çözme

c) Karar verme

d) Bilgi işleme alanları pramidi

e) İletişim,analiz,sentez,değerlendirme,uygulama döngüsü(CASVE döngüsü)

Problem,mevcut durum ile arzu edilen durum arasındaki boşluk olarak tanımlanır. Boşluk,bir insanın olduğu yer ile olmak istediği yer arasındaki farktır. Problem çözme,bireylerin mevcut durumlarıyla arzu ettikleri durumları arasındaki boşluğu kapatacak bilgi ve kavramaya yönelik stratejiler edinmelerini içerir.problem çözme sürecinin amacı boşluğu kapatmak için kişi tarafından istenilir bir seçeneği bulmaktır. Karar verme süreci ise istenilen seçeneği belirli hareket adımlarına dönüştürmektir.iş bulma sürecini düşündüğümüzde var olan bir iş problem çözümü sürecinin sonucu iken,o işi elde etmek için harekete geçme karar verme sürecinin bir sonucudur.